กลบทสัมผัสอักษร

การใช้สัมผัสสระชิด 3 คู่ โดยมีคำอื่้นแทรก  มี 1 ชนิด  คือ

1.  กลบทพิณประสานสาย

         ต้องตายร้ายต้องเตเรต้องตกรก                   ระอกหกระอายหายระอาหา

เจ้าพากลากเจ้าพงศ์หลงเจ้าพาลา                        จะหาหน้าจะเหือยเนีอยจะหวนนวล

                                                                              (กลบทศิริวิบุลกิตติ์)

การใช้สัมผัสสระชิดต้นวรรคและปลายวรรค  มี 2 ชนิด

1.  กลบทก้านต่อดอก

         จึ่งปลดเปลื้องเครื่องทรงภูษาหา

นุ่งผ้าคากรองเอี่ยมเทียมพรหมสม

ห่มหนังเสือเหลือดีนิยมชม

งามอุดมดั่งจันทร์บันเทิงเริง

(กลบทศิริวิบุลกิตติ์)

         ตั้งแต่พรากจากเจ้ามาวันนั้น                     ไม่เว้นวายคลายกระสันรัญจวนหวน

โอ้โฉมงามงามเสงี่ยมสงวนนวล                       พี่เจียมจิตมิดม้วนอารมณ์กรม

                                                                          (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

2.  กลบทอักษรสังวาส

         ครั้นวันหนึ่งเข้ายามราตรีศรี                      เจ้าเข้าที่ไสยาอารมณ์สม

สนิทจิตหลับดีนิยมชม                                       นางวางซึ่งอารมณ์สุบินจินต์

                                                                          (กลบทศิริวิบุลกิตติ์)

         ออพอรู้เชิงเช่นสนัดชัด                             ใจไม่ยืนย่อมวิบัติเจียวจริงหญิง

กลฝนค้างใบบัวกลัวสิ่งจริง                                 แน่แท้ที่จะกลิ้งกลับกลายวาย

                                                                           (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

การใช้สัมผัสสระแทรก  มีด้วยกัน 3 ชนิด  ได้แก่

1.  กลบทกินนรรำ

         อารามรักสมัครมากกระดากได้                   จะเชยชิดชนิดไหนก็ไม่เหมือน

เสน่ห์น้อมถนอมนวลกระบวนเบือน                     จะชวดเชยละเลยเลื่อนจะเคลื่อนคลา

                                                                            (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

2.  กลบทละลอกแก้วกระทบฝั่ง

         ทุกแสนยิ่งทุกสิ่งยากลำบากกาย                ให้นึกแต่เห็นแน่ตายในกายสนาน

เดินมาลุแดนมุหลงข้ามดงดาน                           ถึงเขตเนินแถวเขินนานชื่นบานดี

                                                                            (กลบทศิริวิบุลกิตติ์)

         เมื่อคราวไร้มีใครรื้อช่วยสื่อชัก                   ให้สำเร็จให้เสร็จรักสมัครสมาน

ได้การแน่ได้แก้หน้ามาว่าวาน                             ช่วยเที่ยวสื่อช่วยถือสารการกำบัง

                                                                            (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

3.  กลบททวิสูตรสองไข

         จึงเอื้อนจึงอ้อนวอนรักประดักประเดิด                  อย่าเหินอย่าห่างร้างเริดประเสริฐประสงค์

ไม่เสไม่แสร้งแจ้งรักประจักษ์ประจง                              จะขอจะคงเคียงข้างคนวางจนวาย

                                                                                      (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

สัมผัสอักษร

สัมผัสอักษรข้ามวรรคระหว่างท้ายวรรคหน้ากับต้นวรรคถัดไป  กลบทลักษณะนี้มีด้วยกัน 4 ชนิด  ได้แก่

1.  กลบทงูกระหวัดหาง

         แรกได้ฟังสั่งเสร็จให้เพชฌฆาต                      คิดปล่อยราชบิตุรงค์ผู้ทรงศักดิ์

สั่งให้ฆ่าบุตรแทนแสนชื่นนัก                                    นึกใจรักวิ่งมาไม่ช้าที

ทันพระองค์ทรงฤทธิ์พระบิตุราช                               ร้องประกาศเทวาในราศี

สองหัตถ์น้อมบังคมยอชุลี                                        แล้ววาทีตรัสก้องร้องว่าโภนโต

                                                                                 (กลบทศิริวิบุลกิตติ์)

2.  กลบทช้างประสานงา

         ประชดร้องพ้องพ้อด้วยต่อของ                       เดือดตะคอกออกร้องลำพองเสียง

เหล่าพวกซื้อเหล้าหมี่มีสำเนียง                                หมู่สาวนางนั่งเคียงใบ้หวยไทย

บให้ถึงอึงอ่านสารเสมียน                                         แสนสมัครรักเรียนเพียรอยากได้

ผินหยิบดูหมู่เสมียนเขียนล่อใจ                                แคะเล็มเจ้าเข้ากาไหล่ให้ละลวย

                                                                                 (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

3.  กลบทนาคบริพันธ์

         เห็นเกินกิจจึงลิขิตสารารัก                               สาราเรียงเสี่ยงลักษณ์อักษรสาร

อักษรส่งประสงค์สร้อยสุมามาลย์                             สมรมิ่งแม่อย่ารานอารมณ์รอน

อารมณ์รักสมัครมิตรขอชิดโฉม                                ขอชิดชื่นรื่นประโลมภิรมย์สมร

ภิรมย์สมานเสมือนหนึ่งสารที่วานวอน                      ที่วานว่ามาด้วยร้อนกมลทน

                                                                                 (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

4.  กลบทนาคราชแผลงฤทธิ์

         เจียนวุ่นวายบ่ายพักตร์ให้หนักใจ                      ให้น้อยจิตคิดไปใจหันเหียน

เจียนหวนหาว่าไว้ไม่สมเพียร                                     เมียนสุดภาคยากเจียนเวียนจิตใน

ไวจองนั่งสั่งให้พาดาบสจร                                        ดอนบากจากรีบผ่อนทิ้งห้อใหญ่

ไทให้ยากจิตหมายเห็นตายไว                                    ให้ตัววอดมอดไปแน่ใจคึก

                                                                                   (กลบทศิริวิบุลกิตติ์)

         เพียงกล้าขึ้นด้วยชีเป็นที่พึ่ง                               ปึ่งเทียมพี่มีแต่ขึ้งถึงขึ้นเสียง

เถียงคำสัตย์ตัดพ้อเล่นพอเพียง                                  เลี่ยงพาดพันหมั่นเมียงเข้าวัดวา

ข้าหวังไว้ไม่เดาเงาในกระจก                                      นกกระจ้อยหง่อยงกต้องเกี่ยวหญ้า

ตาก็ยลคนอย่างย่อมมีมา                                            อย่าหมายเมืองนิริยกาสุดาจันท์

                                                                                    (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)