กลอนกลบท

กลอนกลบท

         บทกวีของไทยที่เราเคยได้ยินกันมาบ้างแล้วว่ามีหลายประเภท  ได้แก่  โคลง  ร่าย  กาพย์  กลอน  ฉันท์  โดยแต่ละประเภทก็ยังมีการแยกย่อยไปอีกหลายอย่าง  เช่น  กลอน  ก็จะมี  กลอน 4  กลอน 8  กลอน9  หรือกลอนสุภาพ  เป็นต้น  กาพย์ก็จะมีกาพย์ยานี  กาพย์ฉบัง  เป็นต้น  

         ผู้เขียนบล็อกเริ่มได้รู้บางสิ่งบางอย่างเกี่ยวกับบทกลอน  ขณะกำลังศึกษาในระดับปริญญาตรีที่มหาวิทยาลัยแห่งหนึ่งทางภาคใต้ 

ว่าแท้ที่จริงแล้ว  บทกลอนที่ฟังแล้วไพเราะแสดงถึงความโดดเด่นทางภาษาของไทยนั้นยังมีชื่อเรียกเฉพาะตามกลวิธีการแต่งหรือฉันทลักษณ์  เช่น  การบังคับใช้สระ  การบังคับใช้อักษร  การบังคับใช้วรรณยุกต์  การบังคับใช้มาตราตัวสะกด  การบังคับใช้คำ  หรือการบังคับแบบประสม  ซึ่งเราเรียกว่า  "กลบท"  

         "กลบท  เป็นวิธีการอย่างหนึ่งในการเขียนคำประพันธ์ที่บัญญัติพิเศษออกไปจากคำประพันธ์ธรรมดา  จึงหมายถึงคำประพันธ์หรือร้อยกรองที่ประดิษฐ์ให้มีลักษณะแปลกกว่าเดิม  โดยเพิ่มบัญญัติพิเศษต่างๆ เข้าไป"  (รศ.วันเนาว์  ยูเด็น : กลอนกล)  

         ผู้เขียนขอยกกลบทต่างๆ  เท่าที่จะหาได้มาเขียนไว้เพื่อร่วมอนุรักษ์  เชิดชู  ถึงความสามารถทางด้านภาษาของไทย  ที่มีความงดงามไม่แพ้ชาติใดในโลก  เพื่อเผยแพร่สืบไป

1.  การใช้สัมผัสสระชิด 1 คู่  กลบทที่มีบังคับลักษณะนี้มีด้วยกัน 4 ชนิด  คือ

1.1  กลบทกบเต้นกลางสระบัว  

        นางร้องน้องร่ำเลิศล้ำนาง          เสียงร้องสองร่างสำอางเสียง

เกลี้ยงสมกลมแสงแจ่มแจ้งเกลี้ยง     ไพรเราะเพราะเรียงสำเนียงไพร

                                                           (กลบทศิริวิบุลกิตติ์)

         หวังใจไว้จงจำนงหวัง                ตรึกหมองตรองมั่งไม่ยั้งตรึก

ศึกจิตคิดกระเจิงดั่งเพลิงคึก                ยามเล่นเย็นระลึกนึกทุกยาม

                                                            (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

1.2  กลบทกบเต้นต่อยหอย

         ยุคลบังยังคู่บาทพระศาสนา        เป็นเทวินทร์ปิ่นเทวาโลกาสรรพ์

เคารพธรรมคำรพที่โมลีธรรม์               ส่องดวงใจใสดั่งจันทร์แจ่มอัมพร

                                                             (กลบทศิริวิบุลกิตติ์)

         เชื่อก็สมชมก็สาแก่ใจสิ               เข็ดไม่รอขอไม่ริไปวันหน้า

ผูกสนิทผิดสนัดตัดตำรา                      จดทั้งหน้าจ่าทั้งนามแต่นี้ไป

                                                             (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

1.3  กลบทจตุรงคประดับ

         พระหน่อไท้ได้สดับแสดงกิจ         พระหน่อคิดจิตระวาบระหวาบหวาม

พระหน่อตรึกนึกคะเนคะนึงความ            พระหน่อนามความกระจัดกระจ่างใจ

                                                               (กลบทศิริวิบุลกิตติ์)

         

1.4  กลบทสุรางค์ระบำ

         เพราะเอื้อมสุดอุตส่าห์แทบอาสัญ         ไม่ผ่อนหันผันหาแต่พาเหียร

ไม่ขอพบคบผิดขืนคิดเพียร                             จนจิตไหวใจเวียนจะเจียนวาย

                                                                        (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

2.  การใช้ใชัสัมผัสสระชิด 1 คู่ และใช้สัมผัสสระข้ามวรรค

2.1  กลบทนาคราชแผลงฤทธิ์

         กรุงกษัตริย์ตรัสฟังแค้นคั่งจิต          คิดแค้นใจไหวหวิดในจิตฉงน

จนฉงายกายไฉนใจร้อนรน                       จนร้าวรานการกมลจิตวนเวียน

                                                                 (กลบทศิริวิบุลกิตติ์)

         

         ข้าหวังไว้ไม่เดาเงาในกระจก           นกกระจ้อยหง่อยงกต้องเกี่ยวหญ้า

ตาก็ยลคนอย่างย่อมมีมา                          อย่าหมายเมืองนิริกาสุดาจันท์

                                                                 (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

3.  การใช้สัมผัสสระชิด 2 คู่  กลบทที่มีลักษณะบังคับแบบนี้มี 5 ชนิด

3.1  กลบทกบเต้นสามตอน

         หมูเฒ่าเมาถึกมึกแถก                      เสียงผลากสากแผลกแสกแผลง

เสือรบสบร้องสองแรง                              กลางแปลงแกล้งปล้ำกล้ำเปลียว

                                                                 (กลบทศิริวิบุลกิตติ์)

         ดูสวยด้วยสุดดุจสาว                        ร่ายชูู้รู้ฉาวร้าวฉาน

หมายน้องหมองหน้ามานาน                     เชิงจ้านชาญจัดชัดเจน

                                                                 (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

3.2  กลบทดวงเดือนประดับดาว

         สงสารนานนับลับหล้าโลก                สุดโศกโรคร้อนห่อนให้เห็น

เปลี่ยวเปล่าเหงาเงียบเยียบเยือกเย็น          ชวดเช่นเร้นรักชักเชือนแช

                                                                   (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

3.3  กลบทฟักพันร้าน

         คิดรื่นคืนร้างค้างเรื่องคิด                  จับผิดจิตเพียรเจียรพึ่งจับ

รับหน้าร่านักรักไหนรับ                                เกินนับกับน้องก้องนักเกิน

                                                                   (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

3.4  กลบทสิงโตเล่นหาง

         ประมาณพันกลั่นกล้าร่าเริงแสน        ถึงยอดแดนสยอนเดชเขตสถาน

ให้ครั่นคร้ามขามตัวกลัวฤทธิ์ราญ              ย่อมชำนาญการยุทธสุดฝีมือ

                                                                  (กลบทศิริวิบุลกิตติ์)

         แต่พลิกแพลงแกล้งเชือนเลื่อนหลายนัด          เฝ้าผูกผัดพอให้เนิ่นเกินหน้าหนาว

แม้มิใช้ใครไปนั่งฟังเรื่องราว                                     จะแกล้งกล่าวกลับคำร่ำพาโล

                                                                                  (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)

3.5  กลบทเสือซ่อนเล็บ

         จักแลกเปลี่ยนเจียนองค์ปลงแลกจิต                 แลกกายคิดติดต่อก่อกายหมาย

ท่าผู้เชิดเลิศชื่อลือผู้ชาย                                           จักเราบ่ายกายหนาพาเราไป

                                                                                   (กลบทศิริวิบุลกิตติ์)

         วิตกเรียมเทียมหงส์ลงตกปลัก                           จำเจ็บด้วยงวยรักหนักเจ็บจิต

จะออกประชันขันต่อขอออกฤทธิ์                               สัญชาติมิตรจิตสองพ้องชาติเดียว

                                                                                    (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)